A Greek Student’s Experience

On my 16th birthday, I visited my friend Michael. He received private tutoring after school and therefore knew some topics in mathematics better than I did. Our mathematics teacher, Mr. Stavrides, was a brilliant mathematician, but I always left his classes with many unanswered questions and many issues still unclear. It was not his fault, though. How could he be expected to be effective with 33 students in a class where the radiators did not work and the ceiling leaked? On that day, with a little help from my friend I managed to grasp the topics that I had not understood in Mr. Stavrides’ class. On my way home, I thought about it. If my parents could afford to send me to private tutoring like Michael, I would have a chance to achieve my goal of becoming an electrical engineer. It was an open secret that Mr. Stavrides offered private lessons to groups of three to five students of his class just after his normal teaching hours in the school. My family could never have afforded these lessons. Some students said that Mr. Stavrides could be persuaded to offer a little extra ‘push’ to the grades of the students of his groups. These grades were of great importance for university entrance. Everybody in the school knew Mr. Stavrides’ private students. They knew that we knew. The normal hours in the school and the private hours in Mr. Stavrides after school ‘lessons’ were interlinked. However, nobody could do anything about it. I duly took my examinations the following year, and eagerly awaited the results to see if I would become an electrical engineer. Sadly, my grades were not adequate. My cold class with the leaking ceiling and my teachers who secretly and unashamedly taught for money are among the excuses that I still make today in order to protect my hurt ego. Yes, I never became an electrical engineer; but it was not my fault. Yes, I could have become an electrical engineer if I had been able to afford to be better prepared for the examinations. At that time, I didn’t know the exact meaning of the phrase ‘equality of educational opportunity’. But I did know the meaning of the word ‘unfair’. Two decades later, the world is very different. However – and this is quite disheartening – the Greek school system has not overcome the problems that I experienced many years ago.

 

Σημείωση Ιστολογίου: ο «κ. Σταυρίδης» μακροημερεύει στην ελληνική εκπαίδευση και φιγουράρει πλέον και στα πιο επίσημα ευρωπαϊκά ντοκουμέντα. Το ιστολόγιο θα παρουσιάσει λίαν προσεχώς τον επίσημο χάρτη της Ευρωπαϊκής παράλληλης παιδείας αλλά τον αφιερώνει προκαταβολικά σε εκείνους που για πολλά χρόνια μας ζάλιζαν με την άγνοια των γεγονότων στην παγκόσμια εκπαίδευση.

 

Προτάσεις και Αντιδράσεις

Η χθεσινή «Αυγή» καταλαμβάνεται από ιεροκρατικό δέος για τις απόψεις του Τάκη Θεοδωρόπουλου στα «Νέα» περί δημόσιας παιδείας και φροντιστηρίων. Δείτε το σημείωμα της «Αυγής» που τρομάζει στην ιδέα της φροντιστηριακής διαχείρισης, την οποία με δηκτικό χιούμορ εισάγει ο αρθρογράφος. Σε σχόλιό του ο αρθρογράφος, με περισσό αυτοομολογούμενο κυνισμό, προτείνει την αντικατάσταση των Πανελλαδικών Εξετάσεων από ένα σύστημα αξιολόγησης των υποψηφίων από τα … φροντιστήρια: «Το υπουργείο Παιδείας, στην περίπτωση, θα μπορούσε επιτέλους να λειτουργήσει σαν οίκος αξιολόγησης των φροντιστηρίων, ο δε βαθμός της αξιολόγησης να συνυπολογιζόταν στη βαθμολογία του υποψηφίου». «Δεν ξέρω άλλη χώρα όπου τα δύο τουλάχιστον τελευταία χρόνια της μέσης εκπαίδευσης έχουν αντικατασταθεί από τις φροντιστηριακές ώρες», διαπιστώνει πικρόχολα ο σχολιογράφος, για να προσθέσει: «Και δεν ξέρω πόση υποκρισία ή αδυναμία κρίσης χρειάζεται, πέρα από τον δόλο και το έννομο συμφέρον, για να υπερασπιζόμαστε όλοι μαζί το σαρκοφαγωμένο ερείπιο της δημόσιας παιδείας, λες και φυλάμε Θερμοπύλες».

Αλλά εδώ είναι που μας τα «χαλάει» ο νουνεχής σχολιογράφος. Ταυτίζοντας το «σαρκοφαγωμένο ερείπιο» αυτής της δημόσιας παιδείας με τη δημόσια παιδεία γενικά, καθιστά «όλους» μας, έτσι γενικά και αόριστα, άκριτους και υποκριτικούς –αν όχι δόλιους και ιδιοτελείς- υπερασπιστές ενός «πουκάμισου αδειανού», όπως αντιλαμβάνεται τη δημόσια παιδεία. Είναι φανερό ότι εδώ υπάρχει μια ριζική διαφορά προσέγγισης: Για τον σχολιογράφο των «Νέων» η παιδεία, όπως και γενικά η δημόσια περιουσία, είναι «… μια πλατεία που επειδή είναι δημόσια δεν ανήκει σε κανέναν». Για μας, η παιδεία είναι δημόσιο και κοινωνικό αγαθό, μια πλατεία που ανήκει σε όλους μαζί και στον καθένα χωριστά, και έτσι πρέπει να παραμείνει.

Σημείωση του ιστολογίου: οι Φροντιστές σύντροφοι δεν εμπιστεύονται το κράτος και τους επιτήδειους κρατιστές και παραμένουν διαχρονικά αναγκαίοι γιατί επιλέγονται από το κοινωνικό σύνολο με κριτήριο την ποιότητα και το αποτέλεσμα.

Η Αξία των Σπουδών

Καλωσορίζοντας φέτος τους πρωτοετείς φοιτητές της Σχολής Γενικών Σπουδών (School of General Studies) του Πανεπιστημίου της Βοστώνης, ο αντιπρύτανης Robert Oresick ζήτησε να σηκώσουν το χέρι ψηλά «όσοι έχετε φίλους και γνωστούς που, όμοια με σας, ξεκινάνε τώρα σπουδές σε πανεπιστημιακό επίπεδο». Ένα δάσος από χέρια γέμισε αμέσως την αίθουσα όπου είχαν μαζευτεί τα ψαρωμένα πρωτάκια του Boston University (γνωστότερου με τα αρχικά B.U.), και ο αντιπρύτανης Oresick χαμογέλασε πονηρά.

«Είμαι πολύ εντυπωσιασμένος από αυτό που βλέπω», είπε στα παιδιά της Σχολής, που είχαν ακόμα σηκωμένα τα χέρια τους. «Μου προκαλεί έκπληξη», συνέχισε, «που τόσοι πολλοί από σας, ίσως και όλοι εάν βλέπω καλά, ξέρουν κάποιον ή κάποιους που, σαν και σας, θα φοιτήσουν φέτος σε πανεπιστήμιο». Τα χέρια κατέβηκαν σιγά-σιγά, αλλά η αμηχανία στα πρόσωπα των φοιτητών ήταν ολοφάνερη. Είχαν εκπλαγεί με την έκπληξη του αντιπρύτανη!…

«Μα, είναι τόσο παράξενο που όλοι έχουμε φίλους και γνωστούς που αρχίζουν φέτος σπουδές σε κάποιο πανεπιστήμιο;», ψέλλισε ένα παιδί που καθόταν στα ορεινά της αίθουσας, και σαν να είχε λατινική προφορά. »Ναι, είναι πολύ παράξενο. Ασυνήθιστο», απάντησε θριαμβευτικά ο κ. Oresick, που αμέσως έκανε «κλικ» στο Powerpoint και προέτρεψε τα παιδιά «κοιτάξτε, λοιπόν, αυτό». Ήταν δύο γραφικές παραστάσεις. Η μία, έδειχνε ότι στην Αμερική, που θεωρείται «Μέκκα της εκπαίδευσης», από εκείνους που αποφοιτούν από το σχολείο μόνο το 20% συνεχίζει σπουδές σε πανεπιστήμιο. Η άλλη, πληροφορούσε ότι σε παγκόσμιο επίπεδο, το ποσοστό είναι ακόμα πιο εντυπωσιακό: Mόλις 0.05%.

«Άρα;», πέταξε ο κ. Oresick το… φαρμακερό του ερώτημα και έμεινε εκεί να χαζεύει τους εμβρόντητους φοιτητές. Απόκριση καμία, βεβαίως, οπότε συνέχισε μόνος του: »Άρα, είστε από τους προνομιούχους αυτού του Πλανήτη. Τους εξαιρετικά προνομιούχους».

Με αυτό το επιχείρημα, που το ανακάλυψα σήμερα σ’ ένα άρθρο του Χρήστου Μιχαηλίδη στην ιστοσελίδα www.aixmi.gr, ξεκινώ πάντα τα σεμινάρια επαγγελματικού προσανατολισμού για να υποδηλώσω την αξία των σπουδών. Αξίζει να σπουδάζει κανείς για να είναι στην πρωτοπορία της γνώσης. Πρέπει όμως και οι σπουδές να είναι συμβατές με τις κοινωνικές ανάγκες και τις εξελίξεις. Κάπως έτσι ξεκινάει η μάχη του Μηχανογραφικού τις επόμενες μέρες.

Εγχώριο Έλλειμμα Παιδείας

Η νεοελληνική πολιτεία μετά την μεταπολίτευση υπήρξε από πλευράς δημοκρατικών προϋποθέσεων και αντικειμενικών δυνατοτήτων ικανή να διαμορφώσει ένα αποτελεσματικό πλαίσιο παιδείας συμβατό με τις εγχώριες κοινωνικές ιδιαιτερότητες και ταυτόχρονα να γίνει ελκυστικό κέντρο εκπαίδευσης των εθνοτήτων της γεωγραφικής μας περιφέρειας. Οι προσπάθειες υπήρξαν ημιτελείς και η μεγαλύτερη ευκαιρία, να γίνουμε ως κράτος παράγωγοι παιδείας και αξιόπιστοι πάροχοι ποιοτικών σπουδών, χάθηκαν. Τέσσερις σχεδόν δεκαετίες δημοκρατικού βίου μετέτρεψαν το όραμα του κοινωνικού μετασχηματισμού στο φθηνό greek dream μιας δημόσιας αντιμισθίας στην κρατική θαλπωρή. Οι κανόνες της εκσυγχρονιστικής αξιοκρατίας μάλλον λειτούργησαν προκλητικά στο κομματικό πελατειακό σύστημα όλων των αποχρώσεων που στρατολογούσε αδιαλείπτως μέσω συμβάσεων ελπίδας τους πολίτες στο άπιαστο όνειρο του διορισμού. Στη διάρκεια αυτών των δεκαετιών η δημοκρατική διεκδίκηση σε όλο το φάσμα της εκπαίδευσης με την αρωγή όλων των εξουσιών έγινε καταστροφική κατάληψη, οι πολιτικές νεολαίες και οι σπουδαστικές παρατάξεις μετετράπησαν από παραγωγούς και διακινητές ιδεών σε μηχανισμούς παράνομων εξυπηρετήσεων και μικροπωλητές πανεπιστημιακών σημειώσεων. Σαράντα χρόνια τώρα κάθε απόπειρα αξιολόγησης αφορίζεται ως μέσο κομματικής αντεκδίκησης, παχυλοί ειδικοί λογαριασμοί εκτρέφουν άεργους συνδικαλιστές, η κοινωνική αρετή της επιχειρηματικότητας ποινικοποιήθηκε και η συνεργασία δημόσιου και ιδιωτικού τομέα και στην εκπαίδευση κατέστη ανεπίτρεπτη ιεροσυλία. Τα πανεπιστήμιά μας που το 1974 εισήγαγαν 16.000 πρωτοετείς φοιτητές άνοιξαν για να βρουν διέξοδο σπουδών την τελευταία δεκαετία πάνω από 85000 νέοι κάθε χρόνο. Η τραγική όμως κατάληξη της ορθής πολιτικής της διερεύνησης του αριθμού των εισακτέων στην τριτοβάθμια εκπαίδευση αποτυπώνεται στα αληθινά greek statistics των ΑΕΙ και ΤΕΙ που σήμερα το 50% των φοιτητών είναι αιώνιοι καθώς δεν ολοκληρώνουν τις σπουδές τους στα διακτινισμένα και ασύνδετα τμήματα ενός σχεδιασμού μικροκομματικών τοπικών συμφερόντων.

Στην πορεία αυτών των δεκαετιών ζήσαμε την αποβολή της αριστείας από την ελληνική εκπαίδευση όταν σε κρίσεις υπέρμετρου λαϊκισμού καταργήσαμε τα πρότυπα σχολεία ως ταξικά αναχώματα και αδυνατούμε ακόμα και σήμερα ως κοινωνία και πολιτεία να τα επαναλειτουργήσουμε με όρους υγιούς ανταγωνισμού και συνθήκες γόνιμης διάκρισης. Όσοι βρεθήκαμε στα πανεπιστήμια στο τέλος της δεκαετίας του ’70 θυμόμαστε τις παροικίες των Κύπριων φοιτητών και τις δράσεις των δυναμικών τους σπουδαστικών παρατάξεων. Σήμερα οι Κύπριοι πολίτες σπουδάζουν στα δικά τους δημόσια και ιδιωτικά πανεπιστήμια που έχουν καταστεί πόλος έλξης σπουδαστών από ολόκληρη την Ανατολική Μεσόγειο υποδεχόμενοι μεταξύ των άλλων και πολλούς Ελλαδίτες φοιτητές. Η οδυνηρή χρεωκοπία της παιδείας μας είναι η καρδιά της οικονομικής μας δυσπραγίας. Το εγχώριο έλλειμμα της παιδείας μας βύθισε γρηγορότερα στην καταναλωτική δίνη μιας ευμάρειας με … δανεικά από το μέλλον.

Ο ιστορικός κύκλος των  «πολιτιστικών αξιών» στις οποίες πρόθυμα διολίσθησε το πολιτικό μας σύστημα κλείνει. Η άγρια νομή της εξουσίας και η άλωση του κράτους άλωσε και την ελληνική κοινωνία με αμοιβαίους όρους διάβρωσης. Η πολιτική ενοχή των ιθυνόντων οδήγησε στην κοινωνία της συνενοχής και αποτυπώθηκε με τον πιο κυνικό τρόπο στην περίφημη φράση «μαζί τα φάγαμε». Η ντροπή ανήκει σε όλους. Ανήκει πρωτίστως στις πολιτικές ηγεσίες, ανήκει όμως και σε όλους εμάς που βολευθήκαμε και δεν αντιδράσαμε. Η ανάταση της παιδείας είναι σήμερα ο μονόδρομος της εθνικής και της ευρωπαϊκής επιβίωσης στο νέο επίπεδο κόσμο. Η Ευρώπη δεν μπορεί να ανταγωνισθεί τις νέες αυτοκρατορίες παρά μόνο στο επίπεδο της νέας γνώσης και της καινοτομίας. Η παιδεία μας απαιτεί άμεσες διαρθρωτικές τομές και αλλαγές στη νοοτροπία της άγονης αντιπαράθεσης των πολιτικών κομμάτων. Υπάρχουν δυνάμεις φωτισμένων δασκάλων που δεν έχουν διαβρωθεί και μπορούν να συνδράμουν στη ριζική στροφή της παιδείας μας στις αξίες της εργασίας και της δημιουργίας που ελάχιστα διδάχθηκαν στα ελληνικά σχολεία και πανεπιστήμια τα παιδιά των λαϊκών στρωμάτων. Γιατί αναφερόμαστε επιλεκτικά στα παιδιά των λαϊκών στρωμάτων; Γιατί απλούστατα το πολιτικό και οικονομικό διευθυντήριο της χώρας μας έχει φροντίσει να σπουδάζει τα παιδιά του στα πανεπιστήμια της αλλοδαπής αποδεικνύοντας περίτρανα το εγχώριο έλλειμμα της παιδείας μας. Η έξοδος όμως από την κρίση είναι φανερό ότι δεν μπορεί να γίνει χωρίς την αναθεώρηση της «πολιτικής» μεθοδολογίας που τη δημιούργησε και την αποπομπή των μοιραίων και άβουλων πρωταγωνιστών της.