Month: July 2011

Όταν ένας Φροντιστής καταγγέλλει με ανοιχτή επιστολή την εις βάρος του λεκτική επίθεση θεσμικών μας εκπροσώπων είναι αυτονοήτως αναγκαία η τεκμηριωμένη απάντηση των καταγγελλόμενων και των εμπλεκόμενων. Με τον τρόπο αυτό θα αποφορτιστεί η ατμόσφαιρα της θλίψεως που γεννά το γεγονός και ο καθένας μας θα έχει, προς κρίση και σύγκριση, επώνυμες τοποθετήσεις που θα αποκαθιστούν τον διάλογο και θα επιβεβαιώνουν τον συναδελφικό αλληλοσεβασμό. Έχω την πεποίθηση, από την πολύχρονη διαδρομή μου στο κοινό των Φροντιστών, ότι οι ακραίες κριτικές όπως και οι εξίσου προσβλητικές συμπεριφορές όσων ενοχλούνται από τη δημόσια κριτική δεν είναι αρεστές στο σώμα των συναδέλφων. Προσωπικά μάλλον εκ χαρακτήρος δεν έχω υποπέσει στο «αμάρτημα» της εύκολης και ακραίας κριτικής. Έχω όμως αισθανθεί με θυμό την άδικη επίκριση συναδέλφων που ενίοτε έκρυβαν το πρόσωπό τους όχι όμως τον γραφικό τους χαρακτήρα. Έχω δει συναδέλφους να ασκούν ακραία, ισοπεδωτική και προσωπική κριτική αλλά να ενοχλούνται σφόδρα όταν εδέχοντο την κριτική ως θεσμικοί εκπρόσωποι. Η άδικη κρίση προκαλεί αντιδράσεις, όμως ο θεσμικός και νηφάλιος δημόσιος αντίλογος θα φωτίσει τις σκιές και θα διαλύσει κάθε υπαινιγμό. Έτσι κι αλλιώς ο καθένας μας θα κριθεί στο βάθος του χρόνου, στον διά βίου μαραθώνιο της επαγγελματικής ζωής και στις απολογιστικές προσθαφαιρέσεις των καλών και των κακών μας στιγμών.

Οφείλουμε αγαπητοί σύντροφοι προσήλωση στους κανόνες της εσωτερικής μας δημοκρατίας και της συναδελφικής δεοντολογίας που δεν θα αποστερεί τη γνώμη κανενός και δεν θα στέλνει κανέναν στο σπίτι του. Η συντεταγμένη μας έκφραση είναι ο χώρος της κοινής αγωνίας και της συλλογικής δημιουργίας. Οφείλουμε να πορευθούμε με ηρεμία και σωφροσύνη.  Η ηρεμία όμως της επιβολής ή της εξαφάνισης των ανεπιθύμητων δεν αποτελεί συλλογική αρετή. Οι επιστολές οι οποίες δεν βρίσκουν τους αρμόδιους παραλήπτες από το βήμα αυτό θα δημοσιοποιούνται με επίγνωση της ρήσης «η δημοσίευση είναι ψυχή της δικαιοσύνης». Ο αποστολέας γράφει και ο παραλήπτης απαντά στη δημοκρατία των ιδεών. Εμείς θα δημοσιεύσουμε όλες τις θέσεις και όλες τις απόψεις γιατί δεν πρεσβεύουμε τη σιωπή, η οποία καμιά φορά επιλέγεται ως απάντηση όταν θέλουμε να προσπεράσουμε ένα γεγονός ακόμη και από τους συνήθεις λαλίστατους.

Όταν θέλουν να την συστήσουν σημειώνουν πως είναι «μιας κάποιας ηλικίας», ευφημισμός που υποδηλώνει πως έχει ξεπεράσει προ πολλού κάθε όριο ηλικίας. Ντύνεται το 2011 όπως ντυνόταν και το 1980.

Δεν μπορεί να υποσχεθεί τίποτε και σε κανέναν πια, στο σπίτι της επικρατεί το χάος της εγκατάλειψης, όμως κανείς δεν επιτρέπεται να μπει εκεί μέσα γιατί τη σκόνη και τα τρωκτικά τα προστατεύει η ασυλία της ιστορικής της ύπαρξης. Είναι άρρωστη, κινείται με μεγάλη δυσκολία όμως, όταν πάει κάποιος να την αγγίξει αυτή νομίζει ότι απειλείται η παρθενία της και βάζει τις φωνές. Δεν της περνάει από το μυαλό, εννοείται, ότι κανείς δεν ενδιαφέρεται να την διακορεύσει.

Κατ’ αρχάς να επισημάνουμε κάτι. Η μεταρρύθμιση της Τριτοβάθμιας Εκπαίδευσης που επιχειρείται είναι η μόνη απόπειρα μεταρρύθμισης η οποία δεν επικαλείται ούτε το Μνημόνιο, ούτε την τρόικα, ούτε κανέναν από τους δαίμονες που στοιχειώνουν το υπερήφανο εθνικό μας φρόνημα. Προκύπτει από τη γενική παραδοχή ότι το «ο Θεός να το κάνει σύστημα» των πανεπιστημίων μας είναι ξεχαρβαλωμένο.

Δεν γνωρίζω τις τεχνικές λεπτομέρειες της μεταρρύθμισης, και για να είμαι ειλικρινής, δεν με ενδιαφέρει και να τις μάθω. Δεν με ενδιαφέρει να ξέρω, για παράδειγμα, με ποιον τρόπο θα εκλέγεται ο πρύτανης ή ποια θα είναι η σχέση του με τα συμβούλια και τα διαβούλια που τον περιστοιχίζουν. Εκείνο που με ενδιαφέρει είναι ότι όταν ακούω τους πρυτάνεις να ρητορεύουν δεν χρειάζεται να αναρωτιέμαι τι δεν πάει καλά σ’ αυτόν τον τόπο. Κι αυτοί για τη θεσούλα τους αγανακτούν.

Διότι αναρωτιέμαι τι υπερασπίζονται. Ποια παιδεία παλεύουν να σώσουν και ποια επιστημονική έρευνα να διατηρήσουν; Διότι αυτοί πρώτοι οφείλουν να γνωρίζουν πως το έργο της ακαδημαϊκής κοινότητας είναι εκ των πραγμάτων ακυρωμένο. Αυτοί πρώτοι οφείλουν να γνωρίζουν ότι όταν το εκπαιδευτικό έργο είναι προσανατολισμένο στην παραγωγή πτυχίων τα οποία χρησιμοποιούνται ως διαβατήρια για μια θέση στο Δημόσιο κι όταν το Ελντοράντο του Δημοσίου έχει προ πολλού πτωχεύσει, αυτό το ίδιο εκπαιδευτικό σύστημα θα πρέπει να αναζητήσει αλλού την τύχη του. Αν είναι ικανό να το κάνει, εννοείται.

Υπάρχουν και οι εξαιρέσεις. Υπάρχουν πανεπιστημιακοί δάσκαλοι που πιστεύουν στη δουλειά τους, που παράγουν έργο και, όπως όλοι όσοι παράγουν έργο σ’ αυτόν τον τόπο δουλεύουν μέσα σε αντίξοες συνθήκες, με πρώτη και καλύτερη την κατεστημένη υποκρισία μιας ολόκληρης κοινωνίας που υπερασπίζεται τη «δωρεάν παιδεία» γνωρίζοντας πως αυτή κοστίζει μερικές χιλιάδες ευρώ το κεφάλι σε παραπαιδεία. Και για να κρίνω την αξία της προτεινόμενης μεταρρύθμισης, αυτούς περιμένω να ακούσω.

Απ’ αυτήν την άποψη το πείραμα της μεταρρύθμισης στην Τριτοβάθμια Εκπαίδευση είναι υποδειγματικό. Όχι ως προς την αποτελεσματικότητά του για την οποία δυσπιστώ όπως όλοι μας. Ως προς τους όρους με τους οποίους γίνεται και ως προς τις αντιδράσεις που προκαλεί: αντιδράσεις ενός γερασμένου και άρρωστου σώματος που δεν θέλει να ακούει για γερατειά και για αρρώστιες.

Σημείωση του ιστολογίου: το σημερινό σημείωμα του Τάκη Θεοδωρόπουλου στα Νέα έπρεπε να έχει γραφεί μια εικοσαετία πριν, όταν το party των κρατιστών της παιδείας είχε στιγμές ρωμαϊκών οργίων ∙ σκεφτείτε όμως τι ιερή οργή θα επακολουθούσε για τον συντάκτη ενός τέτοιου κειμένου μερικά χρόνια πριν. Ας ανακαλύψουμε έστω και τώρα αξίες παιδείας και δημιουργίας γιατί έχω την αίσθηση ότι η «κινηματική» λογική των αγανακτισμένων κινείται στην κατεύθυνση της διάσωσης της Λαϊκής Δημοκρατίας της Ελλάδας, η οποία πνέει τα λοίσθια.

 

Το γνωρίζουμε παλαιόθεν: «ήθος ανθρώπω δαίμων» (Ηράκλειτος) – «η μοίρα του ανθρώπου είναι ο χαρακτήρας του». Ο χαρακτήρας μας δεσμεύει· είναι δύσκολο, κοστίζει, να αποφύγουμε τις συμπεριφορές που υποδεικνύει. Η κατασκευή του χαρακτήρα είναι μια κοινωνική-ιστορική διαδικασία: σμιλεύεται μέσα από τη συμμετοχή του ατόμου σε συλλογικές δραστηριότητες, πλάθεται από το πνεύμα της εποχής, διαμορφώνεται από τις επιλογές που κάνει κανείς. Ο χαρακτήρας συνοψίζει προσπάθειες ατομικής αυτοδημιουργίας, σε ένα συλλογικό πλαίσιο αναφοράς. Προδιαγράφει μια συγκεκριμένη τάση συμπεριφοράς, στην οποία εκδηλώνονται αρετές και πάθη, αξίες και συναισθήματα.

Παρατηρώντας προσεκτικά τον χαρακτήρα των πολιτικών ηγετών μπορεί κανείς να ερμηνεύσει (και να διαβλέψει) τις συμπεριφορές τους. Ο χαρακτήρας του πολιτικού που επικράτησε στη χώρα, στα χρόνια της Μεταπολίτευσης, είναι, κυρίως, ο ιδιοτελής κομματάνθρωπος, για τον οποίο η πολιτική δεν είναι λειτούργημα (προσφορά στα κοινά), ούτε καν επάγγελμα (μακάρι να ήταν), αλλά, κυρίως, ένα κομματικά διαμεσολαβημένο παιχνίδι καιροσκοπικής, αυτοεξυπηρετικής ανέλιξης. Τα κόμματα κατέληξαν να είναι, πρωτίστως, εξουσιαστικοί μηχανισμοί εκμετάλλευσης των «κοινών» χάριν των «πελατών» τους.

Ο ιδιοτελής κομματάνθρωπος προσεγγίζει την πολιτική κυρίως υπό το πρίσμα της δικής του πολιτικής επιβίωσης. Δεν νιώθει ότι δεσμεύεται από τη ρυθμιστική αρχή του κοινού καλού, δεν αισθάνεται ότι η πολιτική ύπαρξή του προϋποθέτει τη μετοχή του σε μια ευρύτερη θεσμική τάξη την οποία συν-υπηρετεί, ούτε υπάγει τη συμπεριφορά του σε κοινά αποδεκτούς κανόνες. Ο ιδιοτελής κομματάνθρωπος έχει σμιλεύσει τον χαρακτήρα του σε αυτοαναφερόμενες κομματικές γραφειοκρατίες, οι οποίες διακρίνονται περισσότερο για την τάση μεγέθυνσης της ισχύος τους και λιγότερο για την έμπρακτη προώθηση των όποιων αξιών τους.

Γιατί να απορεί κανείς που οι ηγέτες των δύο κομμάτων εξουσίας αδυνατούν να συμφωνήσουν σε ένα κοινό πρόγραμμα αντιμετώπισης της κρίσης; Πότε επέδειξαν συναινετική συμπεριφορά στο παρελθόν για να το κάνουν και τώρα; Όταν η καιροσκοπική πόλωση, ως το κατ’ εξοχήν μέσον διαφοροποίησης από τον αντίπαλό τους, είναι η κύρια δεξιότητα την οποία έμαθαν, πώς να δράσουν τώρα διαφορετικά; Η παραγωγική (και βιώσιμη) συναίνεση δεν καλλιεργείται από τη μια μέρα στην άλλη: απαιτεί την κατάλληλη γλώσσα, την αντίστοιχη νοοτροπία, έναν τρόπο άσκησης πολιτικής προσανατολισμένο στην έννοια του «κοινού καλού». Αν αυτή την προδιάθεση συμπεριφοράς δεν την έμαθες ποτέ, πώς θα την αποκτήσεις ξαφνικά;

Σκεφτείτε: πόσο ρηξικέλευθος μπορεί να είναι ως πρωθυπουργός κάποιος που αποτελεί τον τρίτο γόνο πολιτικής δυναστείας, διετέλεσε επί δεκαετίες υπουργός του κόμματος που κυρίως ευθύνεται για τις πλείστες νοσηρές νοοτροπίες που οδήγησαν τη χώρα στη χρεοκοπία, και υποστηρίχθηκε εσωκομματικά από το πιο καθυστερημένο πολιτικά κομμάτι του κόμματός του;

Δείτε τον πρόσφατο ανασχηματισμό. Ακόμα και τη στιγμή που η χώρα καταρρέει, ο κ. Παπανδρέου διαιωνίζει την παράδοση των πολυπρόσωπων κυβερνήσεων ενδοκομματικών ισορροπιών (42 μέλη παρακαλώ, όταν η Πορτογαλία έχει 16!), διορίζοντας εμφανώς ακατάλληλα πρόσωπα με κριτήρια κάθε άλλο παρά ορθολογικά. Όταν η χώρα έχει τεράστιο πρόβλημα εσόδων, τους φόρους καλείται να συλλέξει κάποιος βαθυπράσινος κ. Οικονόμου, του οποίου η κύρια διάκριση μέχρι τώρα ήταν η ριζική διαφωνία του με το Μνημόνιο! Άτομα με μηδενικό έργο αλλά το «σωστό» επώνυμο (Γεννηματά) ή άτομα με τις κατάλληλες ενδοκομματικές διασυνδέσεις αλλά αποδεδειγμένα αρνητικό έργο σε παραγωγικά υπουργεία (Ξενογιαννακοπούλου) ανταμείβονται παραμένοντας υπουργοί!

Τι καινούργιο μπορεί να περιμένει κανείς από τον νέο υπουργό Οικονομικών; Αν η πολιτική ήταν αγώνας ρητορικής δεινότητας, ο κ. Βενιζέλος θα ήταν επαξίως νικητής. Μόνο που η πολιτική είναι ένα πολύ πιο απαιτητικό παιχνίδι. Η χώρα απεγνωσμένα χρειάζεται νέες πολιτικές συμπεριφορές, αλλά τι καινούργιο μπορεί να προσφέρει ένας ισορροπιστής – κρατιστής, του οποίου κύριο μέλημα στην πολιτική σταδιοδρομία του -άρα και στη διαμόρφωση του πολιτικού χαρακτήρα του- ήταν να προσφεύγει στην περίτεχνη κενολογία προκειμένου να αποφεύγει τις συγκρούσεις; Πότε ο κ. Βενιζέλος κατέστη φορέας νέων ιδεών και αντιλήψεων στον δημόσιο βίο; Με τι νεωτερικό ταύτισε το όνομά του; Πότε διακινδύνευσε κάτι; Με τι παθιάστηκε εκτός από τον εαυτό του;

Το κυρίαρχο ένστικτο της επιβίωσης θολώνει την κρίση νεωτερικών, υποτίθεται, πολιτικών. «Αν ήταν η 151η η δική μου ψήφος θα ψήφιζα το Μεσοπρόθεσμο Πρόγραμμα, αλλά έχουμε κυβερνητική πλειοψηφία», δήλωσε ο κ. Κυριάκος Μητσοτάκης. Στην πιο κρίσιμη στιγμή στη μεταπολιτευτική ιστορία της χώρας, ο πολιτικός χαρακτήρας του κ. Μητσοτάκη δεν του επιτρέπει να δει με την απαιτούμενη διαύγεια τον ρόλο του: θέτει την κομματική πειθαρχία πάνω από το εθνικό συμφέρον. Δεν νιώθει την υποχρέωση να συμπεριφερθεί ηγετικά: να δώσει το παράδειγμα πολιτικού θάρρους, να διακινδυνεύσει κάτι πολύτιμο γι’ αυτόν, να μας εμπνεύσει με μια «αντισυστημική» συμπεριφορά. Βλέπει την ψήφο του αριθμητικά, όχι ηθικοπολιτικά. «Ζητήσαμε από τον κόσμο να υποβληθεί σε τεράστιες θυσίες που εμείς δεν είμαστε διατεθειμένοι να κάνουμε», δήλωσε σε διεθνή εφημερίδα. Η αυτοεξυπηρετική λογική των πολιτικάντηδων είναι τόσο στρεβλή που δεν αντιλαμβάνονται καν την υποκρισία τους. Επικρίνει τους άλλους για προσκόλληση στα συμφέροντά τους, τη στιγμή που ο ίδιος κάνει ακριβώς το ίδιο!

Ο χαρακτήρας δεν είναι προϊόν μυθοπλασίας αλλά επίμοχθης κατεργασίας – παράγεται σε συγκεκριμένα συμφραζόμενα και παράγει συγκεκριμένα αποτελέσματα. Αν η μοίρα των πολιτικών είναι ο χαρακτήρας τους, η μοίρα της χώρας είναι μάλλον αυτή που υποψιαζόμαστε…

* Ο κ. Χ. Κ. Τσούκας (htsoukas@gmail. com) είναι καθηγητής στα Πανεπιστήμια Κύπρου και Warwick.

Είναι εξοργιστικά αφελές να πιστεύει όποιος γνωρίζει τα τεκταινόμενα στο πλανόδιο εμπόριο της μαύρης παιδείας ότι το εργόσημο θα αποτιμήσει τη φοροδιαφυγή και την εισφοροδιαφυγή των παράνομων ιδιαιτέρων μαθημάτων. Η εμμονή όμως των κρατιστών που προΐστανται της απελευθέρωσης της εργασίας στο εργόσημο είναι τουλάχιστον στη δική μας περίπτωση, που αντιπαλεύουμε τον αθέμιτο ανταγωνισμό των ιδιαιτέρων, υποκριτική. Είχα την ευκαιρία σε μια κοινωνική συνεύρεση να θέσω σε αρμόδιο κυβερνητικό τα απλά ερωτήματα που ακολουθούν χωρίς να λάβω πειστικές απαντήσεις.

Με ποιο φορολογικό κίνητρο ένας γονιός θα πληρώσει με εργόσημο τον οικοδιδάσκαλο του παιδιού του;

Πώς το εργόσημο θα περιορίσει τη μαύρη παιδεία των επίορκων καθηγητών του δημοσίου;

Πόσο νοητό και δίκαιο είναι ένας καθηγητής να αποτιμά τα ιδιαίτερα μαθήματά του με εργόσημο ανεξάρτητης εργασίας, ενώ όταν διδάσκει το ίδιο μάθημα στο φροντιστήριο η εργασία του να καθίσταται αυτομάτως εξαρτημένη και υποκείμενη σε κλαδικές συμβάσεις;

Στην ίδια συζήτηση όταν εξομολογήθηκα στον συμπαθή Υπουργό ότι συχνά αισθάνομαι την ανάγκη ως μαχόμενος της ιδιωτικής πρωτοβουλίας να «γιουχαΐσω» το πολιτικό σύστημα, μού θύμισε την υπαινικτικά την πολιτική μου καταγωγή που ως κομματικός χώρος κατηγορείται εσχάτως για ακρότητες. Οι συμπαθείς ως άνθρωποι και αξιολύπητοι ως προς τις ιδέες τους κρατιστές της χρεοκοπίας δεν μπορούν να βγάλουν τη χώρα από το τέλμα στο οποίο οι ίδιοι την βύθισαν. Αναφορικά δε με την πληγή της μαύρης παιδείας των ιδιαιτέρων το πλαίσιο είναι απλό ως αρχική αφετηρία μιας μελλοντικής επίλυσης. Δημόσια μητρώα οικοδιδασκάλων, συμβάσεις ανεξαρτήτων υπηρεσιών για εκείνους που εκ παραλλήλου με την κατ’ οίκον διδαχή συνεργάζονται με τα νόμιμα φροντιστήρια και τέλος έκδοση παραστατικών νομιμότητας. «Μπλοκάκι» νομιμότητας για όσους παραδίδουν ιδιαίτερα μαθήματα σύντροφοι της ιδίας όχθης. «Μπλοκάκι» και για το φροντιστήριο, αγαπητοί θεματοφύλακες της εργατικής δημοκρατίας, για όσους παραδίδουν ιδιαίτερα και ταυτόχρονα συνεργάζονται και με τα φροντιστήρια. Οι καθαρές κλαδικές συμβάσεις δεν μπορούν παρά να αφορούν μόνο τους αποκλειστικά απασχολούμενους στα φροντιστήρια και όχι εκείνους που λειτουργούν παράλληλα και ανταγωνιστικά ως ελεύθεροι επαγγελματίες στη μαύρη αγορά των ιδιαιτέρων. Ας αποτυπώσουμε την πραγματικότητα με καθαρούς κανόνες νομιμότητας για να μην τσαλαβουτάμε στις λάσπες της παραοικονομίας.

Η πρόσκληση της Διεύθυνσης Εκπαίδευσης του ΑΙΤ για μια ομιλία στο Summer School που διοργάνωσε με ιδιαίτερη επιτυχία για έκτη συνεχή χρονιά το κορυφαίο Τεχνολογικό Ινστιτούτο, ήταν η καλύτερη ευκαιρία να γνωρίσω από κοντά τον θαυμαστό κόσμο των σπουδών και των ερευνών σ’ ένα ελληνικό πανεπιστήμιο που λειτουργεί με τους κανόνες του μέλλοντος. Δεν θέλω να κάνω καμιά αντιδιαστολή και σύγκριση με τα περισσότερα αντίστοιχα κρατικά ΑΕΙ σε κανένα επίπεδο γιατί αυτή ενοχλεί την μετριοκρατία της χρεοκοπίας. Η δική μου ομιλία σ’ ένα εφηβικό ακροατήριο με τεχνολογικές ανησυχίες είχε το ανάλογο περιεχόμενο και τον προβλέψιμο τίτλο: «Μυστικά Επιτυχίας σ’ ένα Απρόβλεπτο Μέλλον». Η περιήγησή μου στα ερευνητικά εργαστήρια του ΑΙΤ μού έδωσε πάντως την εικόνα των επερχόμενων τεχνολογικών θαυμάτων της νέας κοινωνίας. Εύχομαι η πτώση του κρατικού σοβιετικού μοντέλου της ελληνικής τριτοβάθμιας να γεννήσει τέτοια πανεπιστήμια που γενναίως χρηματοδοτεί η ιδιωτική πρωτοβουλία. Όσο για τους δύσπιστους, τους φοβικούς και τους μίζερους που θα διατυπώσουν το αρχαίο μαρξιστικό ερώτημα «με τι αντάλλαγμα χρηματοδοτεί η ιδιωτική πρωτοβουλία ανάλογα εγχειρήματα;» υπάρχουν ιστορικές απαντήσεις και σε επίπεδο προθέσεων και στο τελικό μετρήσιμο κοινωνικό όφελος.