Αποτελεί κοινό τόπο της εκπαιδευτικής αρθρογραφίας η αναγνώριση του γεγονότος ότι το κρατικό μοντέλο της παιδείας μας διανύει την πιο χαρακτηριστική περίοδο της πολύχρονης κρίσης του. Η κατάσταση βεβαίως ουδέποτε υπήρξε ικανοποιητική, όμως τώρα όλοι οι επαΐοντες όλων των βαθμίδων και των συντεχνιών λένε και γράφουν « δεν πάει άλλο». Ο επικεφαλής του αδόξως περατωθέντος δημοσίου διαλόγου για την παιδεία το είπε με δραματικό τόνο « … αν δεν γίνει κάτι τώρα, δεν θα γίνει ποτέ».
Οι παράγοντες της κρίσης πολλοί και διάφοροι, όμως οι οραματιστές μιας κρατικής παιδείας με την προσφιλή συνήθεια δεκαετιών και με την ενοχή της αδυναμίας τους προβάλλουν μονίμως και συστηματικώς έναν και μοναδικό λόγο: την υποχρηματοδότηση. Ο παραμερισμός της αξιοκρατίας, η έλλειψη ακόμα και ελάχιστων βαθμών εκπαιδευτικής αυτονομίας και η αποθέωση της δημοσιοϋπαλληλικής νοοτροπίας που δεν επιτρέπει καμία ευελιξία, ουδόλως αξιολογούνται.
Το χάσμα ανάμεσα στην ιδιωτική παιδεία, στην οποία η κοινωνία αργά και σταθερά μεταστρέφεται και το δημόσιο σύστημα συνεχώς μεγαλώνει. Η διεύρυνση των ποσοτικών μεγεθών της ιδιωτικής εκπαίδευσης είναι σταθερή σε απόλυτους αριθμούς παρά την εγχώρια υπογεννητικότητα και την ταυτόχρονη θεαματική αύξηση των οικονομικών μεταναστών που έχουν ελάχιστη πρόσβαση σε ιδιωτικά αγαθά και υπηρεσίες παιδείας.
Ο αριθμός των μαθητών όλων των βαθμίδων στα ιδιωτικά σχολεία αυξάνει, τα περιφερειακά και απομακρυσμένα ΤΕΙ και ΑΕΙ πνέουν τα λοίσθια, γιατί οι επιτυχόντες τους μέσω πανελλαδικών επιλέγουν τελικώς τα ιδιωτικά κολλέγια των μεγάλων αστικών κέντρων, τα φροντιστήρια αποτελούν υποχρεωτικό μονόδρομο γνώσης και επιτυχίας, τα παιδιά της οικονομικής και πολιτικής ελίτ επιλέγουν απευθείας το Ι.Β. που οδηγεί στα ξένα πανεπιστήμια και μερικοί πονηροί νεοέλληνες επιχειρούν την είσοδο στα κεντρικά πανεπιστήμια μέσω κυπριοποιήσεων και ομογενοποιήσεων.
Το δημόσιο σχολείο ιδίως στη Λυκειακή βαθμίδα υπολειτουργεί και κυριολεκτικά διαλύεται κάθε Άνοιξη, καθώς όλοι αξιοποιούν τις επιτρεπόμενες απουσίες για να προετοιμασθούν ιδιωτικώς για τις επερχόμενες εξετάσεις, το δημόσιο πανεπιστήμιο των παραταξιακών σημειώσεων αντί των πολλαπλών καθηγητικών συγγραμμάτων μετράει τους μισούς του φοιτητές αιώνιους και οι πρυτάνεις που δεν υποθάλπουν τις ακραίες αντιλήψεις δέρνονται ανηλεώς.
Τίποτα από τα παραπάνω δεν προμηνύει ότι η χώρα μας θα αποκτήσει το συγκριτικό πλεονέκτημα των προηγμένων κοινωνιών του 21ου αιώνα στις γνώσεις και τις δεξιότητες.
Πού οδηγεί η κρίση στην παιδεία; Ποιο θα’ ναι το αποτέλεσμα των ατελέσφορων πρακτικών του κράτους στην παιδεία και των ακατάλληλων για τη δημοκρατία αντιλήψεων που επικυριαρχούν ακόμα και τώρα που αποκαλύπτεται παντοιοτρόπως το αδιέξοδο;
Η κοινωνία αργά αλλά σταθερά μεταστρέφεται στην ιδιωτική παιδεία καθώς αυτό που ενδιαφέρει πρωτίστως τους γονείς είναι η ποιότητα, η αποτελεσματικότητα και η ανταποδοτικότητα της εκπαίδευσης και όχι τα ιδεολογήματα των ιδιοκτητών της κρατικής παιδείας.
Η ιδιωτική εκπαίδευση από την άλλη μεριά έχει λάβει προ πολλού το μήνυμα της ζητούμενης αναβάθμισης και της προσαρμογής της στις αυξανόμενες απαιτήσεις της κοινωνίας.
Τα ιδιωτικά σχολεία πιστοποιούν τις δομές και την εκπαιδευτική τους διαδικασία, τα φροντιστήρια καινοτομούν αποκτώντας πρότυπα λειτουργίας, οι ιδιωτικές επενδύσεις σε παιδικούς σταθμούς και νηπιαγωγεία είναι σε έξαρση, τα κολλέγια αναζητούν τις καλύτερες συνεργασίες με ευρωπαϊκά πανεπιστήμια και διακεκριμένους πανεπιστημιακούς και τα ιδιωτικά μεταπτυχιακά πολλαπλασιάζονται ραγδαίως παρέχοντας αναγνωρισμένους τίτλους στην αγορά εργασίας.
Η κρίση της παιδείας στην Ελλάδα αλλά και σε ολόκληρο τον κόσμο αποτυπώνεται εύστοχα στο ευρηματικό σύνθημα των πρόσφατων γερμανικών φοιτητικών κινητοποιήσεων « θέλουμε κι εμείς πλούσιους γονείς ». Με τη λογική « των πλούσιων γονέων » να επικυριαρχεί, θα πληθαίνουν οι απαιτήσεις για συστήματα ελεύθερης επιλογής εκπαιδευτικών σχημάτων μέσω διατακτικών και το κράτος θα περιορισθεί στην άσκηση του εποπτικού του ρόλου στην παιδεία. Η θεωρία της υποχρηματοδότησης δεν πείθει πλέον την κοινωνία, η οποία προπορεύεται και διαισθάνεται την ανεπάρκεια της ανεξέλεγκτης και ομοιόμορφης χρηματοδότησης. Με αυτήν την διαίσθηση άλλωστε η ελληνική οικογένεια δαπανά τεράστια ποσά για την ιδιωτική εκπαίδευση χωρίς καμία φοροαπαλλαγή και καλείται επιπροσθέτως να ξαναπληρώσει τους φόρους μιας ακριβοπληρωμένης αμάθειας.