Διάβασα το κείμενο διαβούλευσης «Εθνική Στρατηγική για την Ανώτατη Παιδεία» που παρουσίασε η υπουργός Παιδείας κυρία Άννα Διαμαντοπούλου. Το γεγονός ότι οι καθηγητικές και φοιτητικές συντεχνίες το καταδίκασαν αμέσως δείχνει ότι οι προτάσεις που παρέχονται στο κείμενο αυτό είναι σοβαρές και προς τη σωστή κατεύθυνση. Και πράγματι είναι. Δεν μπορώ όμως να αντισταθώ στον πειρασμό να διατυπώσω μια γενική παρατήρηση που μπορεί να είναι χρήσιμη στις μελλοντικές συζητήσεις. Η φιλοσοφία των προτάσεων βασίζεται σε μια διοικητική αντίληψη για τη λειτουργία του Πανεπιστημίου και αυτό μπορεί να είναι πηγή σοβαρών δυσχερειών αν οι προτάσεις γίνουν νόμος. Οι ανθρώπινες κοινότητες βασίζονται στην ύπαρξη κινήτρων και οι διοικητικοί περιορισμοί επιβάλλονται για να προστατεύσουν το άτομο από αυθαιρεσίες παρέχοντας αντικίνητρα για ορισμένες ενέργειες. Η άθλια κατάσταση του ελληνικού πανεπιστημίου οφείλεται ακριβώς στην έλλειψη κατάλληλων κινήτρων και αντικινήτρων. Η δομή των κινήτρων και αντικινήτρων και τα ατομικά συμφέροντα είναι τέτοια που οδηγούν στην παρακμή του Πανεπιστημίου. (Άρθρο στο Βήμα του Θεόδωρου Λιανού που προαναγγέλλει την ώρα των διδάκτρων.)
Το ελληνικό πανεπιστήμιο σχεδόν κυριαρχείται από δύο ομάδες ατόμων. Μια ομάδα μωροφιλόδοξων και κομπιναδόρων καθηγητών, εν πολλοίς αγραμμάτων, οι οποίοι συνεργάζονται, υποστηρίζονται ή ανέχονται τις κομματικές φοιτητικές οργανώσεις με σκοπό την ικανοποίηση προσωπικών επιδιώξεων. Η άλλη ομάδα αποτελείται από τις διάφορες κομματικές φοιτητικές οργανώσεις που αδιαφορούν πλήρως για το πανεπιστήμιο, δεδομένου ότι αυτοί θα σταδιοδρομήσουν στα κόμματα εφόσον επιδείξουν αρκετά σημαντικό καταστροφικό έργο και θα συνεχίσουν την καταστροφή από άλλα πόστα.
Οι ομάδες αυτές δεν εξουδετερώνονται με διοικητικά μέτρα. Χρειάζεται ένα μέσον, ένα όργανο, που θα τους αφαιρεί τη δύναμη. Και αυτό είναι η πληρωμή διδάκτρων για κάθε μάθημα. Το σημερινό σύστημα της δωρεάν εκπαίδευσης έχει χρεοκοπήσει. Σκεφθείτε ένα νέο σύστημα που οι πλούσιοι θα πληρώνουν δίδακτρα με τα οποία θα παρέχονται υποτροφίες στους φτωχούς. Ένα τέτοιο σύστημα όχι μόνο είναι δικαιότερο από το ισχύον αλλά παρέχει και τα σωστά κίνητρα και αντικίνητρα. Κίνητρο στους μεν για μελέτη ώστε να διατηρούν την υποτροφία, κίνητρο είναι δε για μελέτες για να μη διαιωνίζουν τη φοιτητική τους ιδιότητα. Ένα τέτοιο σύστημα διδάκτρων με παράλληλη κατάργηση του αίσχους των δωρεάν συγγραμμάτων είναι βέβαιον ότι θα αφυπνίσει και θα ενεργοποιήσει τη μεγάλη μάζα των φοιτητών και θα εξαφανίσει ή τουλάχιστον θα περιορίσει τις κομματικές φοιτητικές οργανώσεις.
Η εισαγωγή διδάκτρων θα επηρεάσει και τους καθηγητές. Ο φοιτητής που πληρώνει δίδακτρα έχει απαιτήσεις, θέλει τον καθηγητή παρόντα και όχι «ιπτάμενο», θέλει καλή διδασκαλία και καλό σύγγραμμα. Δυστυχώς, η αλήθεια είναι ότι νοιαζόμαστε για ό, τι πληρώνουμε και αδιαφορούμε για ό, τι μας προσφέρεται δωρεάν. Δεν υπαινίσσομαι ότι η εισαγωγή διδάκτρων θα λύσει όλα τα προβλήματα αλλά χωρίς δίδακτρα ή και άλλους οικονομικούς περιορισμούς το ελληνικό πανεπιστήμιο δεν πρόκειται να μπει σε σωστό δρόμο. Όσο οι ΚΝίτες, ΠΑΣΠίτες και ΔΑΠίτες και άλλες κομματικές παρατάξεις αλωνίζουν ατιμωρητί, το Πανεπιστήμιο δεν πρόκειται να δει προκοπή.
Η εμπειρία έχει δείξει ότι τα οικονομικά κίνητρα είναι πάντοτε αποτελεσματικά. Αντίθετα, τα διοικητικά μέτρα τείνουν να πολλαπλασιάζονται και να ατονούν. Η επιβολή διδάκτρων είναι βέβαιον ότι θα αποδώσει και θα φέρει τάξη στα πανεπιστήμια.