Το βίωμα της τελευταίας εικοσαετίας στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση γεννά αναπόφευκτους προβληματισμούς γύρω από το μέλλον της, καθώς γινόμαστε μάρτυρες μεταρρυθμίσεων και αντιμεταρρυθμίσεων που δεν κατορθώνουν να μετουσιωθούν στην εκπαιδευτική πράξη.
Ένα πρώτο χρόνιο παράδειγμα που ταλανίζει το Ενιαίο Λύκειο σήμερα είναι η ΠΡΟΣΘΕΤΗ ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ ΣΤΗΡΙΞΗ (Π.Δ.Σ.).
Το εγχείρημα ενός " ΕΘΝΙΚΟΥ " ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΟΥ ξεκίνησε το 1983 με τα περίφημα
" Μεταλυκειακά Κέντρα" που γρήγορα εγκαταλείφθηκαν χωρίς κανένας να αναζητήσει τους βαθύτερους λόγους της αποτυχίας. Η ανάγκη όμως μιας εξατομικευμένης εσωσχολικής βοήθειας εξακολουθούσε να απασχολεί τους εκάστοτε υπουργούς και αποτέλεσε κύριο στόχο της μεταρρύθμισης του κ. Αρσένη. Η πράξη όμως έδειξε όπως και στο παρελθόν τη πλήρη αδυναμία υλοποίησης ανάλογων προγραμμάτων από το κρατικό σχολείο. Η πολυδιαφημισμένη προσπάθεια απαξιώθηκε από τους ίδιους τους μαθητές ενώ ο άστοχος σχεδιασμός οδήγησε στην απορρόφηση μόνο του ενός τετάρτου των χρημάτων του αρχικού προϋπολογισμού. Η έκθεση αξιολόγησης της Π.Δ.Σ. για το διδακτικό έτος 1999 – 2000 υπήρξε πραγματικός κόλαφος από κάθε άποψη.
Οι " νέες " εξαγγελίες αναδιάρθρωσης από τη τωρινή ηγεσία του ΥΠΕΠΘ φαντάζουν ως το χρονικό μιας προαναγγελθείσης αποτυχίας.
Εύλογα γεννιέται το ερώτημα γιατί οι ιθύνοντες επανέρχονται με τις ίδιες συνταγές διασπαθίζοντας πολύτιμους πόρους – εθνικούς και κοινοτικούς – που θα μπορούσαν αξιοποιηθούν καλύτερα καθώς έχουμε φθάσει στο φαινόμενο οι γονείς – πλούσιοι και φτωχοί – να πληρώνουν δύο φορές: μια για υπηρεσίες μιας αναποτελεσματικής και υποβαθμισμένης κρατικής παιδείας και άλλη μια για τη φοίτηση των παιδιών τους σε ιδιωτικά σχολεία και φροντιστήρια που είναι απαραίτητα για την προετοιμασία των εξετάσεων που το ίδιο το Ενιαίο Λύκειο απαιτεί.
Αναρωτιέται, κανείς γιατί δεν υιοθετείται έστω και πιλοτικά μια νέα φιλοσοφία που αρχίζει να γίνεται πράξη σε πολλά προηγμένα κράτη που διαχωρίζει τη χρηματοδότηση από την παροχή της εκπαιδευτικής υπηρεσίας. Ένα απλό και ρεαλιστικό σύστημα κουπονιών παιδείας από τον πακτωλό των χρημάτων της Π.Δ.Σ. θα αποτελούσε μια απόπειρα με πολλές πιθανότητες επιτυχίας καθώς θα αντιστοιχούσε στο μεγαλύτερο μέρος των διδάκτρων που ούτως ή άλλως καταβάλλουν οι γονείς στην παράλληλη φροντιστηριακή εκπαίδευση.
Ένα δεύτερο παράδειγμά που σχετίζεται με το υποβαθμισμένο σχολείο είναι η παντελής έλλειψη ενός συστήματος αξιολόγησης των εκπαιδευτικών και του εκπαιδευτικού έργου.
Η συντεχνιακή νοοτροπία των συνδικαλιστών με την οποία ελάχιστοι συγκρούσθηκαν επέβαλε μια καταστροφική εξισωτική αντίληψη που απέρριπτε ως διαβλητή οποιαδήποτε προσπάθεια αξιολόγησης.
Είναι φανερό ότι οι συγκρούσεις με τις κατεστημένες αντιλήψεις του βολέματος έχουν μεγάλο πολιτικό κόστος ένω ταυτόχρονα μια πραγματική απόπειρα αξιολόγησης θα αναδείκνυε δυνάμεις εκτός της κομματικής επετηρίδας και της πελατειακής ιεραρχίας που κυριαρχεί.
Θα μπορούσε να αναφέρει κανείς σωρεία παραδειγμάτων και επιλογών που αναιρούνται σε ελάχιστο χρόνο και δεν συμβάλλουν στην αξιοπιστία και την αποτελεσματικότητα του σχολείου. Η τελική ως φαίνεται επικράτηση του αποτυχημένου θεσμού των μεταξεταστέων, η απόσυρση του πολλαπλού βιβλίου, η μη κατάργηση της προφορικής βαθμολογίας που στις παρούσες συνθήκες δυναμιτίζει την αντικειμενικότητα του εξεταστικού συστήματος, η ανοχή της πολιτείας στη "μαύρη παιδεία" των ιδιαιτέρων μαθημάτων ως αντιστάθμισμα των χαμηλών αποδοχών των εκπαιδευτικών, αποτελούν ορισμένες από τις αρνητικές όψεις της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης.
Ποιο είναι σήμερα το ζητούμενο; Τι μπορεί να περιμένει κανείς; Υπάρχουν λύσεις μακράς πνοής που δεν θα απηχούν μόνο την οπτική και τις επιδιώξεις της εκάστοτε ηγεσίας του ΥΠΕΠΘ;
Σαφέστατα ναι . όμως οι λύσεις προϋποθέτουν σύγκλιση και συναίνεση των πολιτικών δυνάμεων που καλούνται να αφήσουν στο περιθώριο τις αντιπαραθέσεις και τις παρωχημένες αντιλήψεις ότι το κράτος πρέπει να παράγει και να αστυνομεύει τα πάντα.
Είναι εφικτή και επιβεβλημένη σήμερα περισσότερο από ποτέ η διαμόρφωση ενός πλαισίου που θα απελευθερώσει τις ζωντανές δυνάμεις της εκπαίδευσης στη χώρα μας καθώς υπάρχουν παντού και εντός και εκτός των τειχών άνθρωποι φωτισμένοι και ικανοί χωρίς κίνητρα και ευκαιρίες.
Μια αντίληψη συμβατότητας κράτους – ιδιωτικής πρωτοβουλίας είναι αναμφίβολα και το σύστημα μίσθωσης σχολείων. Το κράτος αναλαμβάνει τη χρηματοδότηση του σχολείου και το σχολείο έχει ως μόνη υποχρέωση απέναντι στο κράτος να παραδίδει αποτελέσματα π.χ. ικανοποιητικές επιδόσεις των μαθητών στις γενικές εξετάσεις. Οι αβεβαιότητες που ανάγκασαν ιστορικά το κράτος να παρεμβαίνει για να εξαλείψει τον " ηθικό κίνδυνο " ανάλογων χρηματοδοτήσεων ανήκουν στο παρελθόν.
Ένα μάλιστα επιτυχημένο παράδειγμα είναι η Ολλανδία όπου η δευτεροβάθμια εκπαίδευση είναι ιδιωτική, καθώς το κράτος την επιδοτεί κατά 80%.
Παράλληλα με τις επιλογές των κουπονιών παιδείας και της μίσθωσης σχολείων που θα ενσωματώσουν οργανικά στη εκπαίδευση τις δυνάμεις της ιδιωτικής εκπαίδευσης είναι φανερό ότι πρέπει στο κρατικό σχολείο να εισαχθεί άμεσα το στοιχείο του ανταγωνισμού. Μόνο έτσι το κρατικό σύστημα εκπαίδευσης μπορεί να καταστεί το δημόσιο αγαθό.